Bất khả kháng: Sự cần thiết của quy trình thông báo và chứng minh khi xảy ra sự cố ngoài dự đoán

Tính chất phức tạp của bất khả kháng đòi hỏi các bên phải tuân thủ quy trình thông báo và chứng minh khoa học, minh bạch để được pháp luật công nhận. Ở Việt Nam, khi xuất hiện sự kiện bất khả kháng, bên chịu ảnh hưởng phải có trách nhiệm thông báo ngay cho bên kia theo thời gian quy định trong hợp đồng hoặc theo luật định nhằm tránh hiểu lầm và giảm thiểu phát sinh thiệt hại bổ sung. Ngoài ra, việc thu thập chứng cứ khách quan như biên bản thiên tai, công văn của cơ quan nhà nước có thẩm quyền hay hợp đồng của bên thứ ba liên quan đóng vai trò then chốt trong việc chứng minh. Việc không tuân thủ các bước này khiến cho việc áp dụng bất khả kháng có thể bị bác bỏ hoặc giảm hiệu lực, gây thiệt hại về mặt pháp lý cho bên bị ảnh hưởng. Do đó, quy trình chi tiết, rõ ràng chính là yếu tố then chốt giúp đảm bảo quyền lợi chính đáng khi vận dụng cơ chế bất khả kháng. Khi một sự kiện bất ngờ xảy ra vượt ngoài khả năng kiểm soát – như thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh hay thay đổi chính sách pháp luật – các bên trong hợp đồng có thể được miễn trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ nếu đó là sự kiện bất khả kháng . Trong các tranh chấp hợp đồng thương mại, yếu tố bất khả kháng thường được các bên đưa ra như một biện pháp phòng vệ khi không thể thực hiện nghĩa vụ do tình huống cấp bách, không thể ngăn chặn. Ở Việt Nam, các tòa án và trọng tài đều đánh giá kỹ càng yếu tố bất khả kháng nhằm xác định mức độ thiệt hại và trách nhiệm của các bên. Việc chứng minh bất khả kháng đòi hỏi bằng chứng xác thực, chi tiết từ nguyên nhân sự kiện đến ảnh hưởng trực tiếp lên việc thực hiện hợp đồng. Theo thực tiễn, những sự kiện như thiên tai lớn, dịch bệnh, hoặc các sự kiện chính trị quan trọng được nhiều cơ quan công nhận. Việc hiểu và vận dụng hợp lý bất khả kháng giúp giảm thiểu rủi ro tranh chấp cũng như cho phép các bên thương lượng, thay đổi điều khoản hợp đồng dựa trên tình hình thực tế. Bất khả kháng là một ngoại lệ của hợp đồng cho phép bên vi phạm không chịu trách nhiệm vì lỗi do các yếu tố khách quan không thể lường trước và khắc phục được. Bài viết này tìm hiểu các trường hợp bất khả kháng, các yếu tố cấu thành sự kiện bất khả kháng và điều kiện áp dụng quy định miễn trách do sự kiện bất khả kháng.